Orta ağırlıktaki yıldızların kozmik yaşamlarının sonuna gelirken dış katmanlarındaki tozları etrafa saçarak, kütlelerini yarıya indirmelerinin sırrı yeni bir araştırmayla çözüldü.
Bilim insanları, yeni ölmüş yıldızların dış katmanlarındaki toz zerrelerinin
şaşırtıcı derecede büyük olduğunu keşfetti.
Bu buluşun, galaksilerin evrim sürecindeki önemli noktalarla ilgili bilgi eksiklerini de doldurması bekleniyor.
Bilim dünyasının bugüne kadar bildiğine göre, yıldızlar ilk ortaya çıktıklarında, en hafif iki element olan hidrojen ve helyumdan oluşuyorlardı. Bu yıldızların çekirdeklerinde hafif elementler tepkimeye girerek karbon ve oksijen gibi daha ağır elementleri oluşturuyordu.
Daha sonra yıldızlar yaşlandıkça bu elementleri uzaya saçmaya ve kütle kaybetmeye başladılar. Böylece galakside yeni yıldızların oluşumu için gerekli hammadde sağlanmış oldu. Nispeten daha ağır elementlerle doğan yeni yıldızların çekirdeklerinde de daha da ağır elementler meydana geldi. Bu çevrim böylece devam etti.
SAÇILIM NASIL OLUYOR
Yeni araştırmayla bu saçılımın perde arkası gözler önüne seriliyor.
Paris Gözlemevi’nden Sylvestre Lacour bu araştırmayı yürüten isimlerden biri. Lacour, Space.com’a yaptığı açıklamada, “Bunun nasıl olduğunu, bir yıldızın kütlesinin büyük bir kısmını nasıl yıldızlararası alana saçtığını anlamaya çalışıyorduk. Bu maddeleri dışarı atan yapının nasıl işlediğini anlamaya çalışıyorduk” dedi.
Yaklaşık 10 bin yıl süren kırmızı dev aşamasında, yıldızlar kütlelerinin o kadar büyük bir kısmını kaybediyor ki geriye sadece çekirdekleri kalıyor. Bu aşamada yıldızlar aynı zamanda çok da parlak oluyor. Astronomlar bu ışığın kütlenin itici gücü olabileceğini öne sürdü ancak olayın arkasındaki mantığı açıklayamadı.
Bir yandan bu kadar güçlü bir ışığın yıldızın atmosferindeki toz zerrelerini parçalayabileceğine inanılıyordu. Diğer yandan, toz zerrelerinin ışığı geçirdiği düşünülüyordu. Ancak böyle bir durumda parçaların uzaya saçılmasını açıklamak mümkün olmayacaktı.
ZERRELER IŞIĞI HEM GEÇİRİYOR HEM KIRIYOR
Sydney Üniversitesi’nden Barnaby Norris’in liderliğindeki ekip Şili’de bulunan Büyük Teleskop’u kullanarak üç kırmızı dev yıldızın çevresindeki toz kabukları inceledi. Lacour, “Çok fazla, beklediğimizden daha fazla toz bulduk. Görünen o ki zerreler parçalanmalarını önleyecek kadar şeffaflar ama ışığın yönünü değiştiriyorlar” dedi.
Toz zerrelerinin ortalama 300 nanometre çapında, yani beklenenden çok daha büyük olduğunu ifade eden Lacour, “Kulağa küçük geliyor ancak aslında çok büyükler” dedi. Hatta toz zerrelerinin yıldızların saçtığı ışığın dalga boyuna yakın ölçüde olduğu ortaya çıktı. Bu sayede fotonlar doğrudan zerreciklere çarpamıyor. Aksine fotonların yönünün değişmesine neden oluyor. Bu etkileşim sonucu da toz zerreleri ortalığa saçılıyor.
Lacour, “İlk defa zerrecikleri hareket ettirmek için elimizde yeni bir araç var. Zerrecikler fotonlar onlara çarpıp ittirdiği için hareket etmiyor. Parçacıklar hareket ediyor çünkü ışığı kırıyor ve bu kırılma sonucu ortaya çıkan enerji parçacıkları ittiriyor. Parçacık da böylede yok olmamış oluyor” diye konuştu.
Bu buluşun, galaksilerin evrim sürecindeki önemli noktalarla ilgili bilgi eksiklerini de doldurması bekleniyor.
Bilim dünyasının bugüne kadar bildiğine göre, yıldızlar ilk ortaya çıktıklarında, en hafif iki element olan hidrojen ve helyumdan oluşuyorlardı. Bu yıldızların çekirdeklerinde hafif elementler tepkimeye girerek karbon ve oksijen gibi daha ağır elementleri oluşturuyordu.
Daha sonra yıldızlar yaşlandıkça bu elementleri uzaya saçmaya ve kütle kaybetmeye başladılar. Böylece galakside yeni yıldızların oluşumu için gerekli hammadde sağlanmış oldu. Nispeten daha ağır elementlerle doğan yeni yıldızların çekirdeklerinde de daha da ağır elementler meydana geldi. Bu çevrim böylece devam etti.
SAÇILIM NASIL OLUYOR
Yeni araştırmayla bu saçılımın perde arkası gözler önüne seriliyor.
Paris Gözlemevi’nden Sylvestre Lacour bu araştırmayı yürüten isimlerden biri. Lacour, Space.com’a yaptığı açıklamada, “Bunun nasıl olduğunu, bir yıldızın kütlesinin büyük bir kısmını nasıl yıldızlararası alana saçtığını anlamaya çalışıyorduk. Bu maddeleri dışarı atan yapının nasıl işlediğini anlamaya çalışıyorduk” dedi.
Yaklaşık 10 bin yıl süren kırmızı dev aşamasında, yıldızlar kütlelerinin o kadar büyük bir kısmını kaybediyor ki geriye sadece çekirdekleri kalıyor. Bu aşamada yıldızlar aynı zamanda çok da parlak oluyor. Astronomlar bu ışığın kütlenin itici gücü olabileceğini öne sürdü ancak olayın arkasındaki mantığı açıklayamadı.
Bir yandan bu kadar güçlü bir ışığın yıldızın atmosferindeki toz zerrelerini parçalayabileceğine inanılıyordu. Diğer yandan, toz zerrelerinin ışığı geçirdiği düşünülüyordu. Ancak böyle bir durumda parçaların uzaya saçılmasını açıklamak mümkün olmayacaktı.
ZERRELER IŞIĞI HEM GEÇİRİYOR HEM KIRIYOR
Sydney Üniversitesi’nden Barnaby Norris’in liderliğindeki ekip Şili’de bulunan Büyük Teleskop’u kullanarak üç kırmızı dev yıldızın çevresindeki toz kabukları inceledi. Lacour, “Çok fazla, beklediğimizden daha fazla toz bulduk. Görünen o ki zerreler parçalanmalarını önleyecek kadar şeffaflar ama ışığın yönünü değiştiriyorlar” dedi.
Toz zerrelerinin ortalama 300 nanometre çapında, yani beklenenden çok daha büyük olduğunu ifade eden Lacour, “Kulağa küçük geliyor ancak aslında çok büyükler” dedi. Hatta toz zerrelerinin yıldızların saçtığı ışığın dalga boyuna yakın ölçüde olduğu ortaya çıktı. Bu sayede fotonlar doğrudan zerreciklere çarpamıyor. Aksine fotonların yönünün değişmesine neden oluyor. Bu etkileşim sonucu da toz zerreleri ortalığa saçılıyor.
Lacour, “İlk defa zerrecikleri hareket ettirmek için elimizde yeni bir araç var. Zerrecikler fotonlar onlara çarpıp ittirdiği için hareket etmiyor. Parçacıklar hareket ediyor çünkü ışığı kırıyor ve bu kırılma sonucu ortaya çıkan enerji parçacıkları ittiriyor. Parçacık da böylede yok olmamış oluyor” diye konuştu.
